Let er maar eens op: vaak gaat het aanhalings­teken (apostrof) in Nederlands­talige uitingen mis. De Neder­landse taal kent een aparte leesteken combinatie: de ‘apostrof-letter’ ( ’t ’m ’n ’k ’r ’s ’s- ). Ik leg je uit hoe je ’m juist formatteert.

Platform:
Mac & Windows

Programma:
Adobe InDesign

Level: Ervaren

Ervaren InDesign Apple Windows

Wanneer je de ‘apostrof-letter’ achteloos typt gaat het eigenlijk altijd mis. De apostrof komt dan nl. ondersteboven voor de letter te staan ( ‘t ‘m ‘n ‘k ‘r ‘s ‘s- ). De meeste tekstverwerkers en opmaak programma’s zijn niet op deze rare Nederlandse uitzondering ingesteld. De komma wordt dus vrijwel altijd ondersteboven (  ) gezet en niet recht op (  ) zoals het zou moeten. Hoge-komma-cijfers (’80) gaan meestal wel goed bij het typen.

De juiste apostrof forceren

Bewust de sluitende apostrof typen in InDesign doe je met option-shift-]

Alle aanhalingstekens bewust typen in InDesign doe je zo:

= option-]
 = option-shift-]
= option-[
= option-shift-[

(Geen idee welke toetsencombinatie je moet gebruiken op een PC, dus gebruik het Glyphs paneel: Venster > Tekst en tabellen > Glyphs)

De verkeerde apostrof vervangen

Als dtp’er krijg ik vaak teksten aangeleverd. Ik ben echt al vanalles tegen gekomen:
' " recht (voor internet prima, maar typografisch onjuist)
` ´ de accent grave of accent aigu zonder de bijbehorende letter eronder
,, '' twee lage komma’s en dan twee hoge komma’s

Aan de dtp’er om dit te herstellen. InDesign kan het leven een stuk gemakkelijker maken als je de instellingen goed hebt staan.

Om de rechte aanhalingstekens netjes te laten vervangen door kromme wanneer je de tekst plakt stel je het volgende in:
InDesign > Voorkeuren > Tekst > Typografische aanhalingstekens gebruiken

Maar dan ben je er nog niet. De accent grave en accent aigu tekens moeten nog. Zoek/Wijzigen dus. Dit is dan wel een klusje omdat je één voor één moet zoeken naar mogelijke fouten. Eerst alle accent graves en daarna alle accent aigu’s, etc…

Dat kan een stukje sneller.

Zoeken/wijzigen met GREP

Waarschuwing: dit is wel een beetje geeky stuf. Als je helemaal niets hebt met code, dan is het volgende niks voor jou.

Met GREP zoek je niet zozeer naar een bepaalde tekst maar naar patronen. Woorden of tekens die misschien wel, of niet of meerdere keren voorkomen en nog veel meer. Je kunt naar meerdere varianten tegelijk zoeken en daar dan iets mee doen zoals vervangen door iets anders of een stijl geven.

In dit geval gaan we zoeken naar mogelijke foute aanhalingstekens en die in 1 keer vervangen door de juiste.

Kopieer en plak deze tekst maar eens in InDesign:

‘Arum ipsantem fugitio.’
Quia que commosti ‘t doluptatur.
“Si aut ilibus, conseque nonsed magni.”
‘tebis impor aute, 's-Hertogenbosch maionsectati.'
"Dolupti ad ex 'm qui ulparum doloresti at etur?"
`Quidus ipsaect ionserf erchic to iminim.´
``Quidus ipsaect ’s ionserf erchic to iminim.´´
“um atume pellores minitas pellabore ´m volesciisque”
'K heb 'r gedag gezegd.
m'n vriendin; opa's fiets; een baby'tje.
't Wordt volgende week warm en zonnig.
's Morgens ging hij naar ‘t werk.

Als je de bovengenoemde ’typografische aanhalingstekens’ aan hebt staan in InDesign wordt een deel van de aanhalingstekens al meteen vervangen, maar niet alles.

Zoek nu met GREP met de volgende actie:

Zoek naar:

Kopiëren

Uitleg: Je zoekt hiermee naar de accent grave en/of de accent aigu, één of meer keer achter elkaar.

Vervang door:

Kopiëren

Bijna klaar. Alleen de ( ‘t ‘n ‘k ‘m ‘r ‘s ‘s- ) nog verhelpen.

Zoek naar:

Kopiëren

Uitleg: Je zoekt hiermee naar een enkele apostrof. Deze mag niet vooraf gegaan worden door een willekeurige kleine letter. En na die enkele apostrof moet een t, n, k, m, r of s staan, gevolgd door een liggend streepje (voor ’s-) of een spatie (om te voorkomen dat de ’t in ‘tebis aan het begin van regel 4 ook als match wordt gevonden. Het zoeken is case-insensitive. D.w.z. het maakt niet uit of het hoofdletters of kleine letters zijn.

Vervang door:

Kopiëren

Uitleg: De geforceerde apostrof (option-shift-]) gevolgd door de gevonden letter.

Tip: Je kunt de GREP-zoekacties opslaan zodat je die vaker kan gebruiken en je niet iedere keer die code opnieuw hoeft te typen.

De voorbeeldtekst is kort, maar stel je voor dat je een lange tekst aangeleverd hebt gekregen. Dat scheelt veel zoekwerk en kans op fouten. Simpelweg op ‘Vervang alles’ klikken is niet zonder gevaar. Misschien dat er toch nog ergens een uitzondering zit…

Conclusie

De apostrof is niet iets wat je als dtp’er maar moet laten voor wat het is. De apostrof verdient aandacht ook al is ‘ie maar klein.

Links

Meer over het gebruik van de apostrof in de Nederlandse taal vind je op Taaladvies.net http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/11
Typograaf Tine van Wel zegt er het volgende over in ’t Foutje – apostrof

Heb je vragen of suggesties over dit onderwerp, aarzel niet om hieronder een bericht achter te laten.

Published On: 10 mei 2017 / Categories: +++ Ervaren, InDesign / 6 Comments on Die apostrof kan beter! /

Schrijf je in voor het laatste dtp‑nieuws

Artikelen en tips & trics over desktop­publishing met veel aandacht voor InDesign, Illustrator en Photoshop.





    Loading...


    Bekijk mijn Privacybeleid hier.

    6 Comments

    1. cb0a1a0a281b50fd66094df2241fe701?s=54&d=mm&r=g | Die apostrof kan beter!
      Tine 20 maart 2019 at 15:59 - Reply

      Roland, wat ontzettend goed dat je ’t foutje onder de aandacht brengt. Ik zal jouw artikel ook linken aan die van mij! Want laat ’t foutje alstublieft uit het straatbeeld verdwijnen!

      • 764dee3f17844e9bc462467f8efbc5a7?s=54&d=mm&r=g | Die apostrof kan beter!
        Roland Mol 20 maart 2019 at 16:51 - Reply

        Hoi Tine, dankjewel voor je reactie. We zijn ’t roerend met elkaar eens zie ik wel. Ik hou je site in de gaten. Misschien zie ik nog wel iets waarover ik ook nog een blog kan schrijven vanuit dtp oogpunt.

    2. 6f18a0c39b1f4de473473a1034b7a798?s=54&d=mm&r=g | Die apostrof kan beter!
      Laura 18 juli 2019 at 09:07 - Reply

      Bedankt voor deze handig fix Roland!

      • 764dee3f17844e9bc462467f8efbc5a7?s=54&d=mm&r=g | Die apostrof kan beter!
        Roland Mol 18 juli 2019 at 14:33 - Reply

        Dankjewel Laura. Je schrijft je eigen fotoboeken zie ik. Nice!

    3. 913bc18e6c0062a5c66772da40c05d4f?s=54&d=mm&r=g | Die apostrof kan beter!
      geeke 6 maart 2020 at 12:09 - Reply

      Goed uitgelegd. Lijkt me handig om de grep-stijlen dan in je alinea-stijlen toe te passen Ivo zoek en vervangen. Dat scheelt erg veel werk.

      • 764dee3f17844e9bc462467f8efbc5a7?s=54&d=mm&r=g | Die apostrof kan beter!
        Roland Mol 9 maart 2020 at 09:26 - Reply

        GREP-stijlen vastleggen in alineastijlen is handig om vormgeving/styling toe te passen op bepaalde tekst. GREP-stijlen zijn helaas niet inzetbaar voor de bovengenoemde zoek en vervang acties.

    Leave A Comment

    Loading...