Die apostrof kan beter!

Let er maar eens op: vaak gaat het aanhalings­teken (apostrof) in Nederlands­talige uitingen mis. De Neder­landse taal kent een aparte leesteken combinatie: de ‘apostrof-letter’ ( ’t ’m ’n ’k ’r ’s ’s- ). Ik leg je uit hoe je ’m juist formatteert.

Wanneer je de ‘apostrof-letter’ achteloos typt gaat het eigenlijk altijd mis. De apostrof komt dan nl. ondersteboven voor de letter te staan ( ‘t ‘m ‘n ‘k ‘r ‘s ‘s- ). De meeste tekstverwerkers en opmaak programma’s zijn niet op deze rare Nederlandse uitzondering ingesteld. De komma wordt dus vrijwel altijd ondersteboven ( ‘ ) gezet en niet recht op ( ’ ) zoals het zou moeten. Hoge-komma-cijfers (’80) gaan meestal wel goed bij het typen.

Bewust de sluitende apostrof typen in InDesign doe je met option-shift-]

Alle aanhalingstekens bewust typen in InDesign doe je zo:

(Geen idee welke toetsencombinatie je moet gebruiken op een PC, dus gebruik het Glyphs paneel: Venster > Tekst en tabellen > Glyphs)

Als dtp’er krijg ik vaak teksten aangeleverd. Ik ben echt al vanalles tegen gekomen:
' " recht (voor internet prima, maar typografisch onjuist)
` ´ de accent grave of accent aigu zonder de bijbehorende letter eronder
,, '' twee lage komma’s en dan twee hoge komma’s

Aan de dtp’er om dit te herstellen. InDesign kan het leven een stuk gemakkelijker maken als je de instellingen goed hebt staan.

Om de rechte aanhalingstekens netjes te laten vervangen door kromme wanneer je de tekst plakt stel je het volgende in:
InDesign > Voorkeuren > Tekst > Typografische aanhalingstekens gebruiken

Maar dan ben je er nog niet. De accent grave en accent aigu tekens moeten nog. Zoek/Wijzigen dus. Dit is dan wel een klusje omdat je één voor één moet zoeken naar mogelijke fouten. Eerst alle accent graves en daarna alle accent aigu’s, etc…

Dat kan een stukje sneller.

Waarschuwing: dit is wel een beetje geeky stuf. Als je helemaal niets hebt met code, dan is het volgende niks voor jou.

Met GREP zoek je niet zozeer naar een bepaalde tekst maar naar patronen. Woorden of tekens die misschien wel, of niet of meerdere keren voorkomen en nog veel meer. Je kunt naar meerdere varianten tegelijk zoeken en daar dan iets mee doen zoals vervangen door iets anders of een stijl geven.

In dit geval gaan we zoeken naar mogelijke foute aanhalingstekens en die in 1 keer vervangen door de juiste.

Kopieer en plak deze tekst maar eens in InDesign:

‘Arum ipsantem fugitio.’
Quia que commosti ‘t doluptatur.
“Si aut ilibus, conseque nonsed magni.”
‘tebis impor aute, 's-Hertogenbosch maionsectati.'
"Dolupti ad ex 'm qui ulparum doloresti at etur?"
`Quidus ipsaect ionserf erchic to iminim.´
``Quidus ipsaect ’s ionserf erchic to iminim.´´
“um atume pellores minitas pellabore ´m volesciisque”
'K heb 'r gedag gezegd.
m'n vriendin; opa's fiets; een baby'tje.
't Wordt volgende week warm en zonnig.
's Morgens ging hij naar ‘t werk.

Als je de bovengenoemde ’typografische aanhalingstekens’ aan hebt staan in InDesign wordt een deel van de aanhalingstekens al meteen vervangen, maar niet alles.

Zoek nu met GREP met de volgende actie:

Zoek naar:

Uitleg: Je zoekt hiermee naar de accent grave en/of de accent aigu, één of meer keer achter elkaar.

Vervang door:

Bijna klaar. Alleen de ( ‘t ‘n ‘k ‘m ‘r ‘s ‘s- ) nog verhelpen.

Zoek naar:

Uitleg: Je zoekt hiermee naar een enkele apostrof. Deze mag niet vooraf gegaan worden door een willekeurige kleine letter. En na die enkele apostrof moet een t, n, k, m, r of s staan, gevolgd door een liggend streepje (voor ’s-) of een spatie (om te voorkomen dat de ’t in ‘tebis aan het begin van regel 4 ook als match wordt gevonden. Het zoeken is case-insensitive. D.w.z. het maakt niet uit of het hoofdletters of kleine letters zijn.

Vervang door:

Uitleg: De geforceerde apostrof (option-shift-]) gevolgd door de gevonden letter.

Tip: Je kunt de GREP-zoekacties opslaan zodat je die vaker kan gebruiken en je niet iedere keer die code opnieuw hoeft te typen.

De voorbeeldtekst is kort, maar stel je voor dat je een lange tekst aangeleverd hebt gekregen. Dat scheelt veel zoekwerk en kans op fouten. Simpelweg op ‘Vervang alles’ klikken is niet zonder gevaar. Misschien dat er toch nog ergens een uitzondering zit…

De apostrof is niet iets wat je als dtp’er maar moet laten voor wat het is. De apostrof verdient aandacht ook al is ‘ie maar klein.

Meer over het gebruik van de apostrof in de Nederlandse taal vind je op Taaladvies.net http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/11
Typograaf Tine van Wel zegt er het volgende over in ’t Foutje – apostrof

Heb je vragen of suggesties over dit onderwerp, aarzel niet om hieronder een bericht achter te laten.